Κυαμoειδές Οστάριο (Fabella)

Fabella Bone

Κυαμoειδές Οστάριο (Fabella): επικουρικό σησαμοειδές οστάριο που βρίσκεται εντός τoυ εκφυτικoύ τένoντα της έξω κεφαλής τoυ γαστρoκνήμιoυ μυός (περιστασιακά στον έσω) και απαντάται με συχνότητα < 20% (10 - 30%) και μπορεί να είναι διμερής ή τριμερής.^{[1], [11]} Αρθρώνεται με το οπίσθιο τμήμα της αρθρικής επιφάνειας του έξω μηριαίου κονδύλου.^[2] Πρόσθια οριοθετείται από τον οπίσθιο αρθρικό θύλακο του γόνατος και οπίσθια βρίσκεται στο περιφερικό σημείο του λοξού ιγνυακού συνδέσμου και του έξω τένοντα του γαστροκνημίου. Επιπλέον, ο Κυαμοπερονιαίος Σύνδεσμος (Fabellofibular Ligament /  Ligament of Vallois) εκτείνεται προς την άπω επιφάνεια της κεφαλής της  περόνης.^[3] Λειτουργικά, το Κυαμοειδές Οστάριο θεωρείται  ότι έχει ένα ρόλο παρόμοιο με της Επιγονατίδας (ανακατευθύνει πιέσεις / δυνάμεις έκτασης του γόνατος) ανακατευθύνοντας πιέσεις στην πλευρά κάμψης.^[2] 
 
Απουσία του Κυαμοειδούς Οσταρίου σημαίνει και την απουσία του Κυαμοπερονιαίου Συνδέσμου, ενώ  η παρουσία ενός μεγάλου Κυαμοειδούς Οσταρίου σημαίνει την απουσία του Τοξοειδούς Συνδέσμου (και οι δυο σύνδεσμοι παρόντες στο 67% των ατόμων με κυαμοειδές οστάριο).^{[11], [12]}

Διαλείπον άλγος στην οπίσθια - έξω επιφάνεια του γόνατος (posterolateral knee pain) μπορεί να σχετίζεται με την παρουσία του Κυαμοειδούς Οσταρίου (η αρθρική του επιφάνεια τραχύνεται /ερεθίζει τον υμένα / τον τένοντα)και αναφέρεται ως Σύνδρομο Κυαμοειδούς Οσταρίου (Fabella Syndrome / Σύνδρομο Σημσαμοειδούς Οσταρίου Γόνατος).^{[3], [4], [5]} Το άλγος επιδεινώνεται με την έκταση του γόνατος, ενώ προκαλεί τοπική ευαισθησία εάν συμπιεσθεί πάνω στον έξω μηριαίο κόνδυλο.^[4] Η παρακάτω τετράδα συμπτωμάτων περιγράφει την κατάσταση^[9]: 1/ Διαλείπον άλγος στην οπίσθια - έξω επιφάνεια του γόνατος (posterolateral knee pain), 2/ Επίταση του άλγους  την πλήρη έκταση του γόνατος, 3/ Εντοπισμένη ευαισθησία με συμπίεση του οσταρίου έναντι αντίστοιχης επιφάνειας του μηριαίου κονδύλου, 4/ Άμεση ανακούφιση με την εκτομή του οσταρίου (fabellectomy).  Ένα άλλο σημαντικό σύμπτωμα που μπορεί να προκληθεί από  την παρουσία του  κυαμοειδούς οσταρίου μπορεί να είναι η παράλυση του Κοινού Περονιαίου Νεύρου^[6] (τελικός κλάδος του ισχιακού νεύρου που χορηγεί αρθρικούς κλάδους για τη διάρθρωση του γόνατος και το έξω δερματικό της γαστροκνημίας).

Στη διαφορική διάγνωση του άλγους της  οπίσθια - έξω επιφάνεια του γόνατος (posterolateral knee pain) θα πρέπει να συμπεριλαμβάνονται αρκετά ενδο / εξωαρθρικά αίτια όπως: ▪η κύστη Baker, ▪τα ξένα σώματα, ▪οι ρήξεις μηνίσκου, ▪η τοπική Λαχνοοζώδης Υμενίτιδα Γόνατος και ▪τα οστεοχόνδρινα τεμάχια, ενώ σε ιστορικό κάκωσης θα πρέπει να σκεφτούμε πιθανή αστάθεια του συνδέσμου, την κινητικότητα  της κνημοπερονιαίος άρθρωσης και πιθανό κάταγμα του Κυαμοειδούς Οσταρίου.^{[4], 8]}

Το Κυαμοειδές Οστάριο πρωτοαναφέρθηκε (“has apparently little or no interest beyond the mere fact of its occasional occurrence”) το 1909 από τον Αμερικανό ακτινολόγο (The Nation's First Professor of Roentgenology) Henry Khunrath Pancoast (1875 -1939).

Απεικονιστικά^[10]: τριγωνικού σχήματος (ή ημισεληνοειδούς) οστάριο (φλοιώδες με ορατή εσωτερική δοκίδωση) προβάλει οπίσθια του γόνατος με την επίπεδη / κοίλη επιφάνεια του αντίστοιχα της οπίσθιας επιφάνειας του μηριαίου κονδύλου, σε άμεση επαφή με την άρθρωση. Στο Κυαμοειδές Οστάριο μπορεί να απεικονιστεί υπερτροφία ή περιφερική οστεοφύτωση στα πλαίσια οστεοαρθρίτιδας του γόνατος, περιοστίτιδα και διαβρώσεις στα πλαίσια φλεγμονωδών αρθροπαθειών, ενώ κατάγματα έχουν αναφερθει (υπερέκταση γόνατος).

Στην περιοχή τoυ γόνατος, αλλά ενδoτενόντια σησαμoειδή οστά  αποτελούν: ▪η Επιγονατίδα (Patella), που είναι το μεγαλύτερα σησαμοειδές αστό τoυ σώματος, απαντάται με συχνότητα > 99,9% και  ευρίσκεται εντός τoυ καταφυτικoύ τένoντα τoυ τετρακέφαλου μηριαίου μυός, ▪η Κυαμέλλα (Cyamella / Cymella / Popliteal Fabella / Fabella Distalis / Σησαμοειδές Οστό τoυ Ιγνυακού Μυός), που απαντάται σπανίως και ευρίσκεται εντός τoυ καταφυτικoύ τένoντα τoυ ιγνυακού μυός: στις κατά μέτωπο α/ες προβάλει στον ιγνυακό βόθρο του μηριαίου συχνά αμφοτερόπλευρα, ενώ στις πλάγιες α/ες πλησίον της άρθρωσης σε μέση θέση, ενώ σημειώνεται ▪το Μηνισκικό Οστάριο (Meniscal Ossicle): ασύνηθες εύρημα που αποκαλύπτεται τυχαία, ασαφούς αιτιολογίας (έχουν προταθεί συγγενή, τραυματικά και εκφυλιστικά αίτια) αποτελεί σπογγώδες οστάριο με χόνδρινη επιφάνεια (εστιακή οστεοποίηση) που εντοπίζεται στο οπίσθιο κέρας του έσω μηνίσκου: τριγωνική ακτινοσκιερότητα στην περιφέρεια του μηνίσκου.^[10]

Karapasias Nikos, MD Radiologist

[1] T. Luijkx, H. Knipe  et al., Fabella, http://radiopaedia.org/ articles/ fabella

[2] Müller W. Knee - Form, Funct Ligament Reconstr. New York: Springer Verlag Berlin Heidelberg; 1982. The knee - form, function and ligament reconstruction.
[3] A. Driessen,M. Balke,C. Offerhaus, W. James White,S. Shafizadeh,C.  Becher,5 B. Bouillon, J. Höhercorresponding, The fabella syndrome - a rare cause of posterolateral knee pain: a review of the literature and two case reports, BMC Musculoskelet Disord. 2014; 15: 100.
[4] Weiner DS, Macnab I., The "fabella syndrome": an update., J Pediatr Orthop. 1982 Oct; 2(4):405-8.
[5] Dheer S, Silverberg C, Zoga AC, Morrison WB. A 14-year-old with lateral knee pain and locking. Skeletal Radiol. 2011;41:1339–1340.
[6] Matsuzaki A. Compression syndrome of the common peroneal nerve. Das Kompressionssyndrom des Nervus peronaeus communis. 1996;8:73–79.
[7] Pancoast HK. Radiographic statistics of the sesamoid in the tendon of the gastrocnemius. Univ Penn Med Bull. 1909;22:213.
[8] Robertson A, Jones SCE, Paes R, Chakrabarty G. The fabella: a forgotten source of knee pain? Knee. 2004;11:243–245. doi: 10.1016/S0968-0160(03)00103-0
[9] Weiner D, Macnab I, Turner M. The fabella syndrome. Clin Orthop Relat Res. 1977;Jul-Aug:213–215.
[10] Terry R. Yochum, Essentials of Skeletal Radiology, LWW; Third edition (July 26, 2004), ISBN-10: 0781739462
[11] R. J. Makanji, N. Rao, Rare and common ossicles of the lower extremity: Imaging manifestations and clinical implications, ECR 2013 / C-1600
[12] A. Shetty, F.Gaillard et al., Arcuate ligament, http://radiopaedia.org /articles /arcuate-ligament