Πόρος της Σπονδυλικής Αρτηρίας

Arcuate Foramen (Ponticulus Posticus)

Πόρος της Σπονδυλικής Αρτηρίας (Arcuate Foramen, Πόρος του Kimmerle, Foramen Arcuale Atlantis, Ponticulus Posticus^{[1], [2], [4]}): συχνή ανατομική παραλλαγή του άτλαντα (range 1 - 15%, συχνότερη στις γυναίκες^[1]) που προκύπτει από την οστεοποίηση του οπίσθιου ατλαντοϊνιακού υμένα με αποτέλεσμα τον σχηματισμό οστέινης γέφυρας πάνω από την αύλακα της σπονδυλικής αρτηρίας.^[1],[2] Η κλινική σημασία της παραλλαγής αυτής δεν έχει πλήρως διερευνηθεί. Έχει ωστόσο συσχετιστεί με ποικίλους τύπους κεφαλαλγίας, σύνδρομα σπονδυλοβασικής ανεπάρκειας ακόμη και περιπτώσεις οξείας κώφωσης αν και τα επιδημιολογικά δεδομένα αυτών των συσχετίσεων δεν είναι επαρκή.^[2]

Αυτή η οστέινη γέφυρα έχει αναφερθεί στο παρελθόν ως Sagittale Foramen & Atlantal Posterior Foramen (Loth - Niemirycz, 1916),  Arcuate Foramen: μια παραλλαγή της Ανωμαλίας Kimmerle (Kimmerle, 1930),  Upper Retroarticular Foramen (Brocher, 1955), Canalis Vertebralis (Wolff - Heidegger, 1961), Retroarticular Vertebral Artery Ring (Lamberty & Zivanovic, 1973), Arcuate Foramen (Stubbs,1992), Retroarticular Canal (Mitchell, 1998), Retrocondilar Vertebral Artery Ring (Mitchell, 1998b). Ωστόσο, η περισσότερο αποδεκτή ονομασία είναι η Ponticulus Posticus (PP) (στα Λατινικά: Μικρή Οπίσθια Γέφυρα) (Cho, 2009; Young et al., 2005).^[4]

Απεικονιστικά: ολοκληρωμένο ή ημιτελές οστικό τόξο  πάνω από την οπίσθια & άνω πλευρά του άτλαντα στις πλάγιες προβολές της ΑΜΣΣ.^[1] Μπορεί να είναι αμφοτερόπλευρο. Απεικονιστικά, η PP μπορεί να ταξινομηθεί σε τρεις τύπους: ▪Full type: πλήρης οστικός δακτύλιος. ▪Incomplete type: μερικά τμήματα του δακτυλίου απουσιάζουν. ▪Calcified type: γραμμοειδής ή άμορφη επασβέστωση.^{[4], [5]}

Η διέλευση της Σπονδυλικής Αρτηρίας (ΣΑ) διαμέσου του Πόρου της Σπονδυλικής Αρτηρίας (ΠΣΑ), ενδέχεται να προκαλεί παροδικές διαταραχές της αρτηριακής αιματικής ροής καθώς επίσης πιεστικά φαινόμενα επί του περι - αρτηριακού συμπαθητικού πλέγματος κυρίως κατά τις καμπτικές και εκτατικές κινήσεις της ΑΜΣΣ. Το αποτέλεσμα αυτής της διαταραχής είναι η εμφάνιση παροδικών φαινομένων σπονδυλοβασικής ανεπάρκειας ή και συμπτωμάτων που ομοιάζουν με αυτά του Συνδρόμου Barre - Lieou (γνωστό και ως σύνδρομο Neri - Barre: τραυματικές / οστεοαρθριτικές αλλοιώσεις στην περιοχή του Α3 και Α4 σπονδύλου με αποτέλεσμα διαταραχές της αιματικής κυκλοφορίας που προκαλούν συμπτώματα από προσβολή κρανιακών πυρήνων, κυρίως της 5ης και 8ης εγκεφαλικής συζυγίας: αυχεναλγία, ινιακή κεφαλαλγία, εμβοές, διαταραχές όρασης, νυσταγμό, καταθλιπτικές - αγχώδεις εκδηλώσεις, διαταραχές μνήμης και συγκέντρωσης).^[2]

Η σχέση μεταξύ του ΣΠΑ και διαφόρων συνδρόμων κεφαλαλγίας και αυχεναλγίας έχει ευρέως μελετηθεί στο παρελθόν. Έχει αναφερθει σημαντική συσχέτιση μεταξύ του πόρου της σπονδυλικής αρτηρίας και της ημικρανίας με αύρα (παροδική τάση επί της σκληράς μήνιγγας που οφείλεται στην παρουσία του οστεοποιημένου οπίσθιου ατλαντοϊνιακού υμένα με αποτέλεσα την έκλυση κεφαλαλγίας με χαρακτήρες ημικρανίας).^[3] Άλλες μορφές κεφαλαλγίας που έχουν συσχετιστεί με την παρουσία του πόρου της σπονδυλικής αρτηρίας είναι η κεφαλαλγία τάσεως, η ημικρανία χωρίς αύρα και οι νευραλγίες. Εξάλλου η παρουσία του ΣΠΑ έχει συσχετιστεί με ποικίλα άλλα φαινόμενα όπως επεισοδιακή εμφάνιση ιλίγγου, επεισόδια απώλειας συνείδησης, εμβοές, δυσαυτονομικά φαινόμενα και επεισόδια πτώσης. Επίσης, έχει αναζητηθεί πιθανή σχέση μεταξύ της συγκεκριμένης ανατομικής παραλλαγής και της εκδήλωσης οξείας κώφωσης. Η σχέση αυτή μπορεί να αποδοθεί σε λειτουργική διαταραχή στην περιοχή της ινιοαυχενικής συμβολής με τη μορφή της υπερκινητικής ή υποκινητικής ατλαντοϊνιακής άρθρωσης.^[2] 

Karapasias Nikos, MD Radiologist

[1]A. Goel, S. Sorrentino et al., Arcuate foramen, http://radiopaedia.org/ articles/ arcuate-foramen
[2]Kουτσουράκη E., Αβδελίδη Ε., Καψάλη Σ.Ε., Μπαλογιάννης Σ., «Πόρος του Kimmerle ή πόρος της σπονδυλικής αρτηρίας: Πιθανή σχέση με χρόνια κεφαλαλγία τάσεως και νευροαισθητηριακού τύπου βαρηκοΐα», Εγκέφαλος, 2010, 47(3):150-152.
[3]Wight S, Osborne N, Breen AC. Incidence of ponticulus posterior of the atlas in migraine and cervicogenic headache. J Manipulative Physiol Ther. 1999 Jan; 22(1):15-20.
[4]J. Schilling; A. Schilling, I.S. Galdames, Ponticulus posticus on the posterior arch of atlas, prevalence analysis in asymptomatic patients., Int. J. Morphol., 28(1): 317-322, 2010.
[5]Miki, T.; Oka, M.; Urushidani, H.; Hirofuji, E.; Tanaka, S., Iwamoto, S. Ponticulus Posticus: Its Clinical Significance. Acta Medica Kinki Univ., 4(2):427-30, 1979.