Σησαμοειδές Οστάριο Αυχενικού Συνδέσμου (& Πόρος Σπονδυλικής Αρτηρίας)

Sesamoid Ossicle of the Nuchal Ligament (& Arcuate Foramen)

Ιστορικό – Κλινικά: Άνδρας 67 ετών με ιστορικό χρόνιας αυχεναλγίας & ημικρανίας με αύρα, χωρίς ιστορικό τραύματος. 
Ευρήματα: Αλλοιώσεις στα πλαίσια ΕΝΣΣ (εκφυλιστικής νόσου της σπονδυλικής στήλης) κατά μήκος της ΑΜΣΣ, ενώ πάνω από την οπίσθια & άνω πλευρά του άτλαντα παρατηρείται και σημειώνεται ένα οστικό τόξο (Πόρος της Σπονδυλικής Αρτηρίας - Arcuate Foramen - κίτρινος κύκλος - ΔΙΑΒΑΣΕ ΕΔΩ). Οπίσθια των ακανθωδών αποφύσεων του Α4 & του Α5 σπονδύλου παρατηρείται ομαλά περιγεγραμμένο οστάριο (Σησαμοειδές Οστάριο Αυχενικού Συνδέσμου – γαλάζιο τετράγωνο).

Σησαμοειδές Οστάριο Αυχενικού Συνδέσμου (Sesamoid Ossicle of the Nuchal Ligament, Fabella Νuchae): αποτελεί σχετικά συχνή συνήθως ασυμπτωματική ανατομική παραλλαγή.^[1]  Εμφανίζεται στο ~7,5% του πληθυσμού (επικράτηση στους άρρενες 3 : 1).^[2] Συνήθως είναι τυχαίο ακτινογραφικό εύρημα σε ενήλικες με χρόνια αυχεναλγία ή τραυματισμό της ΑΜΣΣ.^[2]

Αυχενικός Σύνδεσμος (Nuchal Ligament, Ligamentum Nuchae):  είναι μία ταινία που εκτείνεται ραχιαία από τις ακανθώδεις αποφύσεις των αυχενικών σπονδύλων τις οποίες συνδέει μεταξύ τους και με το κρανίο. Ο αυχενικός σύνδεσμος  (τριγωνικό ινώδες πέταλο) εκτείνεται από την έξω  ινιακή ακρολοφία πάνω στις ακανθώδεις αποφύσεις των αυχενικών σπονδύλων:  το πρόσθιο χείλος του αυχενικού συνδέσμου προσφύεται στο οπίσθιο φύμα του άτλαντα, ενώ το οπίσθιο χείλος (δύο πέταλα που συνάπτονται) απολήγει μεταξύ του ινιακού ογκώματος και της κορυφής της ακανθώδους απόφυσης του έβδομου αυχενικού σπονδύλου. Η οβελιαία θέση του παρέχει θέσεις πρόσφυσης για τους μυς και έπειτα αυτός συνεχίζει πέρα και κάτω από το λαιμό ως μεσακανθώδης και υπερακάνθιος σύνδεσμος. Στηρίζει την κεφαλή, αντιστέκεται στην κάμψη και διευκολύνει την επάνοδο της κεφαλής στην ανατομική  θέση. Οι πλάγιες επιφάνειες και το οπίσθιο χείλος του συνδέσμου αποτελούν πεδία  πρόσφυσης παρακείμενων μυών.

Παθογένεση^[2]:  η ακριβής παθογένεση τέτοιων οσταρίων είναι άγνωστη, αλλά πιστεύεται ότι είναι κλασικά σησαμoειδή οστάρια που σχηματίζονται μέσα στους συνδέσμους ή στις δομές των τενόντων. Θεωρείται ότι εμφανίζονται μετά από μεγάλο χρονικό διάστημα επαναλαμβανόμενων τραυματισμών και εντοπισμένων μεταπλαστικών αλλαγών στο επίπεδο των Α4/Α5, Α5/Α6, & Α6/Α7 σπονδύλων*.

Κλινικά: τα αληθή σησαμoειδή οστάρια του αυχενικού συνδέσμου συνήθως δεν προκαλούν πόνο (ασυμπτωματικά), και η πλειοψηφία αυτών είναι ωοειδή ή στρόγγυλα. Σπάνια τα σησαμoειδή οστάρια του αυχενικού συνδέσμου είναι συμπωματικά και ο μηχανισμός παθογένησης θα πρέπει να διαφοροδιαγνωστεί από τον θεράπων ιατρό.^[2]

Απεικονιστικά^[1]: Απλή Ακτινογραφία: ομαλά περιγεγραμμένη, φλοιώδης, στρογγυλή, υποστρόγγυλη, ωοειδής ή ελλειψοειδής ακτινοσκιερότητα (opacitiy) στην πλάγια προβολή της ΑΜΣΣ, οπίσθια των ακανθωδών αποφύσεων των Α5 - Α6 & Α6 - Α7 σπονδύλων (συνήθως). Αξονικός Τομογράφος: φλοιώδες οστό με κεντρικό μυελό στον αυχενικό σύνδεσμο.

Διαφορική Διάγνωση^[2]: ●Οστεοποίηση αυχενικού συνδέσμου* (ossification of ligamentum nuchae)^[3], ●Περιγεγραμμένη οστεοποιός μυοσίτιδα (myositis ossificans circumscripta), ●Αυχενικό ινοχόνδρινο ψευδοόγκο (nuchal fibrocartilaginous pseudotumor), ●Περιγεγραμμένη ασβέστωση (calcinosis circumscripta), ●Κάταγμα Clay – Shoveler, ●Αστοχία ένωσης της κορυφής της ακανθώδους απόφυσης σπονδύλου^[3],●Όγκοι και παθήσεις  με συνοδό αποτιτάνωση / επασβέστωση.

Karapasias Nikos, MD Radiologist

[1]Y. Weerakkody, H. Knipe et al, Sesamoid ossicles of the nuchal ligament, https://radiopaedia.org/ articles/ sesamoid-ossicles-of-the-nuchal-ligament.
[2]Paraskevas GK, Raikos A, Martoglou S et-al. Sesamoid ossicles within the nuchal ligament: a report of two cases and review of the literature. J Radiol Case Rep. 2011;5 (8): 22-9.
[3]Theodore E. Keats ,‎ Mark W. Anderson, Atlas of Normal Roentgen Variants That May Simulate Disease, Mosby - Elsevier, 8th Edition, 2005.